W tym eseju autor nie zamierza przedstawić wykładu z nawigacji terestrycznej, jedynie chce uzasadnić (lub przypomnieć) naturalność Mm jako jednostki odległości.
Bo czymże jest kilometr – wielokrotność metra, który był jakimś platynoirydowym wzorcem w Sevres, a obecnie jest odległością jaką pokonuje światło w próżni w czasie 1/299 792 458 sekundy... a feee! Czymże są: mila admiralska, angielska, geograficzna, londyńska, polska, rzymska, wrocławska1, wiorsta, jard, sążeń, łokieć, stopa...? Już same nazwy tych jednostek wiele mówią.
Naturalność mili morskiej (Mm) jako jednostki odległości wywodzi się z... geometrii. Jeśli umówiliśmy się, że równik ma zero stopni szerokości geograficznej, a bieguny mają stosownie +/- 90° (bo kąt prosty ma 90°) oraz określiliśmy, że jeden stopień kątowy dzieli się na 60 minut kątowych, no to właśnie łuk jednej minuty kątowej szerokości geograficznej (nie długości geograficznej2) na powierzchni Ziemi jest MILĄ MORSKĄ. To, że Ziemia nie jest idealną kulą, tylko geoidą, wymusiło uśrednienie wymiaru długości łuku jednej minuty i tak; 1 Mm (10 kabli) = 1852 metry. Pochodną Mm jest węzeł [w = Mm/h] – morska jednostka prędkości.
Wykorzystanie tej naturalności Mm jako jednostki długości jest nie do przecenienia. Pomiaru odległości na mapie morskiej dokonuje się w sposób naturalnie prosty – wyskalowaną „linijką” jest pionowa ramka, z naniesionymi minutami (stopniami) szerokości geograficznej. Służąca zasadniczo do określania szerokości geograficznej wybranego punktu na mapie ale też umożliwiająca prosty (naturalny) pomiar odległości3. Przykład: odległość zmierzona cyrklem na mapie i odniesiona do ramki szerokości geograficznej wynosi 1° 17`, czyli... 77 Mm (60+17). I na koniec - bo bym zapomniał, jest jeszcze „Ostatnia Mila”. ;-)
Wacek Sałaban
1 we Wrocławiu, a od 1630 roku oficjalnie na całym Śląsku, jako jednostka długości równa 10 282 metrom. We Wrocławiu postanowiono, że milą będzie odległość od Bramy Piaskowej aż do Psiego Pola (Hundsfeld). Tocząc koło przez Wyspę Piaskową, Ostrów Tumski i podmiejskie trakty, mijając po drodze osiem mostów, wyznaczono wzorzec mili, którym była liczba obrotów koła. (http://pl.wikipedia.org/wiki/Mila_wroc%C5%82awska)
2 oczywiście na równiku też łuk jednej minuty DŁUGOŚCI geograficznej jest Mm (ale tylko na równiku!)
3 jedyne o czym należy bezwzględnie pamiętać, to aby przenoszone cyrklem odcinki odległości były odmierzane na tej samej wysokości ramki pionowej (profesjonalnie: na zbliżonej szerokości geograficznej dla mierzonej odległości). Powodem tego jest zniekształcenie jakie ma w sobie mapa morska, będąca matematyczna odmianą rzutu Merkatora, posiadającego ważną cechę WIERNOKĄTNOŚĆ. Czyli prostoliniowe południki i równoleżniki, przecinające się pod kątem prostym oraz kursy i namiary są liniami prostymi przecinającymi południki i równoleżniki pod stałymi kątami. Ta nadrzędna cecha (wiernokątność) odwzorowania powoduje, że wraz z oddaleniem od równika (ze wzrostem szerokości geograficznej) na mapie morskiej długość jednej minuty zwiększa się, a to dla precyzji pomiaru odległości na mapie, wymaga odnoszenie do ramki na zbliżonej szerokości geograficznej (na zbliżonej wysokości pionowej ramki mapy).